Pek çok ülkede kapitalizm, 2008 yılında aşırı üretim krizi aşamadı; krizi aşanlar ise 2008 öncesi hızlı büyüme oranlarını yakalayamadılar. Kar oranlarının düşmesi, dünyanın en büyük tekelleri arasındaki rekabetin kızışmasına yol açtı. Rekabet mücadelesi içinde, daha güçlü olan tekeller, daha güçsüz olan tekelleri yıkıma uğratıyor ve yutuyor.
2015 yılında bu savaş rekor boyutlara ulaştı. Bu yıl tekeller, başka tekelleri satın almaya, 4.3 trilyon dolar harcadılar. Bu rakam aşırı üretim krizinin hemen öncesinde, 2007 yılında kaydedilen rekor düzeyin üstünde.
Örneğin ilaç sektöründe ABD’den Pfizer firması bir başka ABD’li firma Allergen’i 160 milyar dolara satın alması, kimya sektöründe Dow Chemical firmasının Du Pont firmasını 130 milyar dolara, gıda ve içecek sektöründe SAB Miller firmasının Anheuser-Busch In Bev’s firmalarını 110 milyar dolara, enerji sektöründe Shell’in 70 milyar dolarlık, medya sektöründe Charter Communications’ın 55 milyar dolarlık, yüksek teknoloji sektöründe Dell şirketinin 67 milyar dolarlık, gıda sektöründe Heinz firmasının 50 milyar dolarlık şirket satın alması zaten tekelleşme düzeyinin son derece yüksek olduğu bu sektörlerin daha da tekelleşmesine yol açtı.
Bu devasa birleşmeler ne getirecek?
Bu en büyük tekeller, rakiplerini saf dışı bırakmanın ve piyasada daha fazla tekel konumuna gelmenin avantajıyla bir süreliğine sektörde elde edilen karların üzerinde kar edecek, yoğunlaşmış ve merkezileşmiş toplumsal sermaye değişmeyen sermaye lehine, değişen sermaye aleyhine büyüyecek (yani daha gelişmiş teknoloji sayesinde daha az kişi daha fazla üretim yapacak), sermayenin artı değer üreten kısmı toplam sermayeye oranla daha da küçük hale geleceği için genel kar oranlarında yeni bir düşme, ve yine aynı gelişmenin zorunlu sonucu olarak, yeni aşırı üretim krizleri meydana gelecek ve tek tek devasa tekeller, kendisini her seferinde daha şiddetli bir biçimde aşırı üretim krizleriyle gösteren üretimin toplumsal niteliğiyle ona bireysel el koyma arasındaki çelişkiyi daha fazla merkezileşme ve yoğunlaşmaya yoluyla geçiştirecek.
Başka deyişle, kapitalist dünya ekonomisi 2008 krizini, uzun vadede çok daha büyük bir krize girme şartıyla atlatacak.
