Kapitalistler Muazzam Karlarında Boğuluyorlar!

Grafikte de görüldüğü gibi dünya çapında tüm karlar 1980 yılında 1.1 trilyon dolarken bu rakam 2013 yılında 5.6 trilyon dolara çıkmıştır.

İlk bakışta kapitalistlerin işleri tıkırında gibi görünüyor. Ne de olsa karlarını otuz yılda beşe katlamışlar!

Ama hayır, durum kapitalistler açısından pek parlak değil. Çünkü kapitalist "başarısını" elde ettiği karın kitlesine göre değil, yatırdığı sermayenin oranına göre ölçer. 100 milyon dolar kulağa büyük bir kar gibi gelebilir ama bu 100 milyon doları doğuran sermaye 100 milyar dolarsa kar oranı düşük demektir.

Kar oranlarının düşme eğilimi kapitalist üretim tarzının kaçınılmaz bir sonucudur.

“...bir yandan sermaye birikimi, ama diğer yandan da değişmez sermayeye oranla değişir sermayenin azalmasını ve dolayısıyla kar oranının düşmesini hızlandırır… (s. 242)” (Karl Marx, Kapital, Cilt 3, s. 222)

Kar kitlesindeki bu muazzam artışa rağmen kar oranlarındaki bu düşüş üç sonuca yol açmaktadır:

1) kapitalistler ellerindeki artı değeri yeniden yatırıma dönüştürmekte tereddüt ediyorlar. Çünkü kar oranları düşük! Büyüme oranlarındaki düşüş bu durumun bir sonucu. ("...kar oranıyla birlikte birikim oranı düşer… (Karl Marx, Kapital, Cilt 3, s. 267). 1980 yılından bu yana şirketlerin ellerindeki nakit miktarı ABD'de yüzde 10, Batı Avrupa'da yüzde 22, Güney Kore'de yüzde 34, Japonya'da yüzde 47 oranında artmıştır.

2) Elde yatırıma dönüşmeyen bu bol para sayesinde yeni şirket alımları ve şirket birleşmeleri (yani sermaye yoğunlaşması) artmaktadır.   Marx'ın sözünü ettiği kural bugün de geçerlidir:

"...kar oranının düşmesi de, küçük kapitalistlerin, ellerinde hala el koyulacak bir şeyler bulunan son dolaysız üreticilerin mülksüzleştirilmesi yoluyla, sermayenin yoğunlaşmasını ve merkezileşmesini hızlandırır. (Karl Marx, Kapital, Cilt 3 s. 246-247)"

3) Spekülatif sermaye balonları şişmektedir. Özellikle son dönemde dünya borsalarının yapay bir şekilde ve reel üretimle ilgisiz bir biçimde büyümesi, söz konusu kar oranlarının düşüşü eğiliminin bir sonucudur:

"["kar oranının] düşmesi yeni bağımsız sermayelerin oluşumunu yavaşlatır ve böylece kapitalist üretim sürecinin gelişimi için bir tehdit olarak görünür; gereksiz nüfusun yanı sıra aşırı üretimi, spekülasyonu, bunalımları ve gereksiz sermayeyi teşvik eder." (Karl Marx, Kapital, Cilt 3 s. 247)